W przededniu majowego święta jakże nie przypomnieć na tym greckokatolickim blogu postaci silnie z tradycją Konstytucji 3 Maja związanej - biskupa chełmskiego Porfiriusza Skarbek-Ważyńskiego!
Urodzony w 1730 r. w rodzinie rzymskokatolickiej herbu Abdank, syn sędziego oszmiańskiego (rodzina Skarbek-Ważyńskich pozostawała w posiadaniu rodowych włości w Oszmiańskiem, obecnie przeciętych granicą litewsko-białoruską, aż do 1939 r.). W 1748 r. wstąpił do bazylianów w Wilnie, przechodząc tym samym do Kościoła greckokatolickiego (unickiego). Kształcił się w Kolegium Greckim w Rzymie. Nauczyciel szkół bazyliańskich w Połocku i Buczaczu, rektor kolegium we Włodzimierzu. Dwukrotnie wybierany protoarchimandrytą (przełożonym generalnym) zakonu bazyliańskiego, sprawował ten urząd w latach 1772-1780 i 1788-1789. Od 1790 r. do śmierci greckokatolicki biskup chełmski.
Gorliwy pasterz diecezji chełmskiej – o czym świadczą m.in. organizowane prawie w każdym roku synody diecezjalne z lat 1791-1803 – stale walczył z trudnościami wewnętrznymi i zewnętrznymi, do których zaliczyć należy zwłaszcza okoliczności polityczne związane z rozbiorami Rzeczypospolitej. Biskup Porfiriusz czynnie angażował się w życie polityczne kraju, był gorącym zwolennikiem reform Sejmu Wielkiego, z Konstytucją 3 Maja na czele. 6 kwietnia 1794 r. przewodniczył zjazdowi mieszkańców ziemi chełmskiej, który uchwalił Przystąpienie do aktu powstania narodu obywateli województwa ruskiego, ziemi chełmskiej i powiatu krasnostawskiego. 16 kwietnia wybrany został naczelnikiem Komisji Porządkowej Ziemi Chełmskiej – lokalnego organu cywilnej władzy powstańczej. Cieszył się zaufaniem samego Naczelnika T. Kościuszki. Po klęsce wojsk kościuszkowskich pod Chełmem (8 czerwca 1794) zmuszony był schronić się do Galicji, wywożąc przed Rosjanami zebrane na cele powstania ofiary obywateli ziemi chełmskiej (które zdołał stamtąd przekazać do powstańczej Warszawy). Do Chełma powrócił dopiero po zajęciu miasta przez Austriaków.
Po III rozbiorze (1795) wycofał się z życia politycznego, stojąc na gruncie lojalności wobec władz austriackich.
Zmarł w Chełmie 9 marca 1804 r. i został pochowany w podziemiach katedry greckokatolickiej.
Pozostawił obszerny rękopiśmienny Diariusz.
Na stronie dziedzictwo.polska.pl przeczytać można:
List pasterski biskupa unickiego chełmskiego Porfiriusza Skarbka Ważyńskiego w obronie Konstytucji 3 Maja napisany po 22 V 1792 roku
[po 22 V] 1792, ChełmList pasterski biskupa chełmskiego unickiego Porfiriusza Skarbka Ważyńskiego wzywający do pomocy i modlitw w intencji Ojczyzny, w związku z wejściem do kraju wojsk rosyjskich, mających na celu obalenie Konstytucji 3 Maja. więcej (także bibliografia) »
Kto zaś ma ochotę poślęczeć nad skanem rękopisu z 1791 r., ten może na stronach Zintegrowanego Systemu Informacji Archiwalnej przeczytać wcześniejszy list biskupa Porfiriusza ( tu kliknij stronę 1, tu zaś strony 2 i 3 ), podpisany 12 czerwca 1791 r., poświęcony uchwaleniu Ustawy Rządowej i zarządzający stosowne modły w diecezji "polsko-połockiej" (czyli w tej części diecezji/eparchii połockiej, która po I rozbiorze pozostała w granicach Rzeczypospolitej), którą natenczas władyka Porfiriusz administrował z ramienia metropolity kijowsko-halickiego Teodozjusza Rostockiego.
/dla porządku podaję namiary odnośnej jednostki archiwalnej: Archiwum Państwowe w Lublinie, Chełmski Konsystorz Greckokatolicki, sygn. 18/
Parafia Greckokatolicka pw. Narodzenia NMP w Lublinie, poczuwając się do moralnej powinności pielęgnowania tradycji zniesionej przez carat (1875) unickiej diecezji chełmskiej, w roku 2004 – dla uczczenia dwusetnej rocznicy śmierci biskupa Porfiriusza – wydała reprint akt synodów diecezjalnych chełmskich:
Źródło to jest bardzo cenne i ciekawe zarazem, warto je poznać w całości. Dzisiaj, pozostając w nurcie tradycji trzeciomajowych, pozwolę sobie przywołać ciekawostkę bezpośrednio związaną z nieudaną próbą pośredniego niejako uczczenia rocznicy Konstytucji w kalendarzu liturgicznym. Znane jest staranie o to, by w kalendarzu liturgicznym Kościoła łacińskiego przenieść wspomnienie św. Stanisława (patrona króla!) z 8 na 3 maja. Mało kto wie natomiast, że podobna inicjatywa pojawiła się także w Kościele unickim; arcypasterz chełmski Porfiriusz Skarbek-Ważyński na II synodzie diecezjalnym (kwiecień 1792, obrady w Wisznicach dla dekanatów północnych, a później w Chełmie dla południowych) ogłosił przeniesienie wspomnienia św. wielkiego męczennika Jerzego Zwycięzcy z 23 kwietnia starego stylu na 22 kwietnia s.s., czyli - według rachuby gregoriańskiej - z 4 na 3 maja (trzeba tu pamiętać, że w XVIII w. różnica między starym a nowym stylem wynosiła 11 dni, nie tak jak w XX-XXI w. - 13):
Historia jednakże potoczyła się inaczej, niżby sobie tego życzył władyka Porfiriusz. Wojna w obronie Konstytucji 3 Maja została przez Rzeczpospolitą przegrana, Stanisław August przystąpił do konfederacji targowickiej, Ustawa Rządowa została obalona, słowem - że zacytuję akta III synodu chełmskiego z maja 1793 r., który odbył się w biskupiej Pokrówce pod Chełmem - "okoliczności Ojczyzny inny zwrot wzięły". Rzeczony zatem III synod postanowienie z 1792 r. odwołał (patrz drugi akapit od góry):
Fortuna variabilis...
Jutro, 3 maja 2011 roku, w cerkwi greckokatolickiej pw. Narodzenia NMP przy al. Warszawskiej odprawiona zostanie Boska Liturgia za pomyślność Rzeczypospolitej (początek o 10.00), po niej zaś Panachyda za spokój duszy orędownika Ustawy Rządowej, biskupa chełmskiego Porfiriusza Skarbek-Ważyńskiego. Zapraszam!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz