Obecnie chciałbym przypomnieć ów artykuł, publikując go tutaj w transkrypcji polskiej. Pewien zacny człowiek w ramach przygotowań do edycji greckokatolickiego modlitewnika z trzema paralelnymi tekstami (ukraiński grażdanką, ukraiński w polskiej transkrypcji oraz polski) ułożył był program, który transkrybuje teksty dosłownie w mgnieniu oka. Być może jest to jakiś sposób, by moje i nie tylko teksty ukraińskojęzyczne publikowane w blogu choć w ten sposób przybliżyć czytelnikowi polskiemu (niejednokrotnie, w młodszych grupach wiekowych, nie mającemu o grażdance pojęcia), skoro na przekład czasu nie starcza? Cóż, spróbujmy!
Przypominam, że artykuł p. Matwijczyny ukazał się w nr 8 tygodnika ukraińskiego "Nasze Słowo" (19.II.2012 ) i jest w wersji "cyrylickiej" (tj. grażdanką pisanej) dostępny w witrynie pisma.
*******************************
Widnowyty pamjat´ pro otcia Andrija Pełenśkoho
Roman Matwijczyna
Zabuta mohyła
Na poczatku 1980-ch rr. ja otrymaw informaciju, szczo w Lubłyni 1940 r. pomer hreko-katołyćkyj swiaszczenyk o. Andrij Pełenśkyj. Na żal, ne możu pryhadaty, wid koho buła cia wistka, bo w toj period moja rodyna opikuwałasia kilkoma pokynutymy mohyłamy. Znajuczy rik smerti, ja widnajszow u cwyntarnych knyhach misce pochowannia swiaszczenyka. Mohyła znachodyt´sia na rymo-katołyćkomu cwyntari (wuł. Łypowa) w sekciji 20A, riad CHIII, misce 16 (u perszomu riadi pry ałejci, wid liwoho boku desiata mohyła, pomiż hrobamy Bury i Fidor, naproty pamjatnyka z harnoju figuroju lirnyka). Na cementnij płyti buła małeńka marmurowa tabłyczka z napysom: «Andreas Pełenski, parochus in Łysiatycze (distr. Stryj), * 4.02.1864 – † 16.12.1940».
Z pomiszczenych zapysiw u knyzi pochoronenych znajemo, szczo oteć żyw u Lubłyni na wuł. 3 Maja, a na pochoroni buw prysutnij Zynowij Pełenśkyj – i same win zapysanyj jak dysponent hrobu. Piznisze wyjawyłosia, szczo ce syn otcia Andrija. Z. Pełenśkyj pomer 1943 r., czerez 3 roky pisla smerti swoho bat´ka. Maw todi łysze 53 roky. Obstawyny smerti – newidomi. Jmowirno, pochoronenyj u Lwowi na Łyczakiwśkomu cwyntari. Sprawoju mohyły o. Pełenśkoho w Lubłyni doteper zajmałosia bahato osib. Protiahom 30-ty rokiw mohyłoju opikuwałysia Hałyna i Stanisław Owsyćki ta moja rodyna; inż. Iwan Daciuk bezkorysno prysław robitnykiw, jaki pidwyszczyły cementnu płytu hrobu, bo wona wże buła zriwniana z zemłeju; rodyna Owsyćkych, podrużżia Łesiwych i moja rodyna pokryły ti koszty; o. d-r Mykoła Kostećkyj szukaw informaciji pro o. Andrija u Stryjśkij jeparchiji (na żal, bez uspichu) ta kilka raziw widprawyw pry mohyli panachydu; dyjakon d-r Petro Sywyćkyj wid parafiji napysaw łysta do uprawlinnia cwyntaria u sprawi zwilnennia wid szczoricznoji opłaty za mohyłu (obowjazkowa wid 2005 r.) ta podaw informaciju pro hrib na swojemu błozi w Interneti; o. d-r Stefan Batruch widszukaw informaciji pro duszpastyrśku dijalnist´ o. Andrija w anhłomownomu szematyzmi Lwiwśkoji jeparchiji o. d-ra Dmytra Błażejowśkoho.
Swiaszczenyk i zasłużenyj dijacz
Oteć Andrij donedawna buw dla mene łysze odnym z hreko-katołyćkych swiaszczenykiw, jaki wtikały na Zachid wid sowietiw. Ta widnajdeni fakty z joho biohrafiji wyjawyłysia dosyt´ cikawymy. Tomu ja wyriszyw podiłytysia zibranymy danymy i zacikawyty inszych osoboju o. A. Pełenśkoho ta joho syna Zynowija. Na pidstawi fragmentarnoji informaciji w Interneti i szematyzmu o. d-ra D. Błażejowśkoho (stor. 343 i 448) znajemo, szczo o. A. Pełenśkyj narodywsia 4 lutoho 1864 r. (na tabłyczci na mohyli buła podana taka data narodżennia, u szematyzmi – 1863 r.), buw odrużenyj z Mełanijeju Rakowśkoju, wyswiatywsia 1888 r., owdowiw 1924 r. (otże, u Łysiatyczach powynna buty mohyła joho drużyny), pomer na 77 roci żyttia, pisla 53 rokiw swiaszczenstwa. U szematyzmi ne podano daty smerti j miscia pochoronu, a łysze je informacija, szczo pomer «deś na Zachodi». Otże, możływo, szczo zacikawłeni do siohodni ne znajut´ pro lubłynśku mohyłu otcia Andrija.
Wełyki zasłuhy maw o. A. Pełenśkyj w orhanizuwanni towarystwa «Proswita» w Kniahynyczach. Perszym dokumentom pro dijalnist´ czytalni «Proswity» w ciomu seli je spysok 12-ty jiji zasnownykiw, datowanyj 23 kwitnia 1898 r. U łysti do Wydiłu matirnoho towarystwa «Proswita» u Lwowi wid 10 czerwnia 1898 r. oteć Andrij zwituwaw: «Sym powidomlaju, szczo dnia 6 czerwnia 1898 r. widbułysia perszi zahalni zbory towarystwa „Czytalnia Proswity” w Knihynyczach, a wybranyj wydił ukonstytuwawsia w toj sposib: hołowa Andrej Pełeńskyj – paroch; zastupnyk hołowy, a zarazom pysar Mychajło Hładij, bibliotekar Wasyl Chomyn, kasijer Hryń Watamaniuk i hospodar Ywan Emche». Orhanizatorom czytalni ta motorom jiji dijalnosti bezpereczno staw miscewyj paroch o. A. Pełenśkyj. Pry czytalni do 1939 r. dijaw dramatycznyj hurtok (do 35 osib) ta czołowiczyj chor (42 ludej). U seli Kniahynyczach 19 trawnia 2002 r. wstanowłeno pamjatnyk o. A. Pełenśkomu. Duże ridko traplajet´sia, szczob seło postawyło komuś pamjatnyk czerez 91 rik wid podij, koły wże ne żywut´ oczewydci. Na moju dumku, o. Pełenśkyj musyw maty szcze inszi, ne widomi nam, zasłuhy – krim zasnuwannia «Proswity» i toho, szczo 18 rokiw buw tam parochom. Wydno, szczo pamjat´ pro cioho swiaszczenyka peredawałasia z pokolinnia w pokolinnia. Zi spohadiw znajemo, szczo o. Pełenśkyj maw wpływ na formuwannia żyttiewoji pozyciji Stepana Kuzyka. Bat´ky zdibnoho chłopcia, koły syn zakinczyw narodnu szkołu, same za poradoju o. Andrija widdały joho do ukrajinśkoji himnaziji w Kołomyji. S. Kuzyk (1888–1947) staw piznisze wydatnym dijaczem kooperatywnoho ruchu w Hałyczyni, widomym politycznym dijaczem, deputatom Sejmu Polszczi wid UNDO (dwi kadenciji w 1928–1935 rr.). Win buw takoż człenom Centralnoho komitetu UNDO. Treba zhadaty, szczo 2 czerwnia 1938 r. o. Pełenśkyj błahosłowyw zakładennia nariżnoho kamenia pid budowu derewjanoji cerkwy u susidniomu seli Pjatnyczanach. Cerkwa tam buła oswiaczena 1939 r.
Hromadśka i polityczna aktywnist´ Pełenśkoho-mołodszoho
Ne można ne zhadaty takoż pro zasłuhy syna o. A. Pełenśkoho – Zynowija. Chocz i pro nioho majemo łysze zahalni ta fragmentarni dani. Z. Pełenśkyj (1890–1943) – ce hromadśko-politycznyj i kooperatywnyj dijacz u Hałyczyni, redaktor «Hospodarczo-kooperatywnoho czasopysu» (1927–1930), referent propagandy pry Rewizijnomu sojuzi Ukrajinśkych kooperatywiw ta joho predstawnyk na miżnarodnych kooperatywnych zjizdach. Człen CK UNDO (z 1929 r.), deputat Sejmu Polszczi (1930–1935, mandat zdobuw na Wołyni), dełegat Ukrajinśkoji parłamentarnoji reprezentaciji na kongresi nacionalnych menszyn i w sprawach ukrajinśkych petycij do Ligy Nacij, człen prezydiji Rady nacionalnych menszyn u Żenewi. Pid czas swojeji kadenciji widwiduwaw Wołyń, de wiw sekretni narady w okołyciach Riwnoho i Łućka. U 1940–1941 rr. buw komisarom Rilnyczoho banku w Lubłyni (tomu mohyła joho bat´ka znachodyt´sia w ciomu misti). Daw sebe piznaty jak hromadśkyj dijacz na Chołmszczyni ta Pidlaszszi. Piznisze buw dyrektorom agrarnoho banku u Lwowi. Pro nioho je zhadka w «Encykłopediji ukrajinoznawstwa» (Lwiw, 1996, tom 5, stor. 1977–1978). Z. Pełenśkyj 1933 r. praciuwaw u Hromadśkomu komiteti dopomohy strażdalnij Ukrajini. Buw sekretarem u Diłowomu komiteti, hołowoju jakoho buw Wasyl Mudryj (wice-marszałok Sejmu Polszczi). Adresa sekretariatu: Z. Pełenśkyj, Lwiw, wuł. Pidwalla, 7 (możływo, Pidwalna), III powerch (podibno, same tam prożywaw). Z. Pełenśkyj razom z Miłenoju Rudnyćkoju wynesły na miżnarodnyj forum trahicznyj fakt hołodomoru w Ukrajini. Wony 24 weresnia 1933 r. (za powidomłenniam hazety «Diło») peredały Johanowi-Ludowyku Mowinkełewi «wełyku teku dokumentiw» pro hołodomor. Potim premjer-ministr Norwehiji J.-Ł. Mowinkeł postawyw pytannia pro hołod w Ukrajini na sesiji Ligy Nacij u Żenewi. Widomo też, szczo Z. Pełenśkyj buw odnym iz tych, chto pidpysaw juwiłejnu widozwu do narodu wid Hołownoho wydiłu «Proswity» u zwjazku z 70-riczcziam towarystwa.
* * *
U switli nawedenych faktiw baczymo, szczo bat´ko i syn buły neperesicznymy osobamy. Siohodni mohyła otcia Andrija w Lubłyni znowu wymahaje widnowłennia. Tabłyczka z napysom znykła deś 2 roky tomu. Dobre buło b szcze raz pidwyszczyty cementnu płytu. Majbutnie isnuwannia ta wyhlad mohyły o. A. Pełenśkoho bude pokaznykom relihijnoji, politycznoji i suspilnoji zriłosti ukrajinśkoji spilnoty.
Duszpastyrśka pracia o. Andrija Pełenśkoho:
► Wełdiż, dekanat Dołyna, 1888–1890 (sotrudnyk, Stanisławśke wojew., teper Iwano-Frankiwśka obł., wid 1946 r. seło Szewczenkowe);
► Siwka, dekanat Kałusz, 1890–1891 (sotrudnyk, Stanisławśke wojew., teper Iwano-Frankiwśka obł., wid 1989 r. seło Siwka-Kałuśka);
► Żuriw, dekanat Rohatyn, 1891–1893 (administrator, Stanisławśke wojew., teper Iwano-Frankiwśka obł.);
► Kniahynyczi, dekanat Rohatyn, 1893–1911 (paroch protiahom 18 rokiw, Stanisławśke wojew., teper Iwano-Frankiwśka obł., u miżwojennyj period ustałyłasia oficijna polśka nazwa seła Knihynicze i ukrajinśka Knihynyczi. U Kniahynyczach 1931 r. prożywało 1872 ludej. Ce period najbilszoji kilkosti żyteliw seła za wsiu joho bahatowikowu istoriju, siohodni seło naliczuje bila 720 meszkanciw);
► Łysiatyczi, dekanat Stryj, 1911–1939 (uprodowż 28 rokiw – paroch, Stanisławśke wojew., teper u Lwiwśkij obł., siohodni seło naliczuje bila 1800 meszkanciw. U łysiatyćkij parafiji Sw. Mykołaja pered o. Pełenśkym do 1911 r. administratorom buw o. Wasyl Pawuła, a pisla o. Pełenśkoho – 1944 r. parochom staw o. Stefan Metelśkyj).
Szcze 2010 r. na cementnij płyti buła małeńka marmurowa tabłyczka z napysom: «Andreas Pełenski, parochus in Łysiatycze (distr. Stryj), * 4.02.1864 – † 16.12.1940».
«Nasze słowo» №8, 19 lutoho 2012 roku
************************
Pod tymże artykułem sam Autor zamieścił 21 lutego br. obszerny komentarz, zawierający uzupełnienia do artykułu. Pisany już łacinką, nie wymaga użycia programu transkrypcyjnego, aczkolwiek pewną trudność sprawić może fakt posługiwania się przez p. Matwijczynę transkypcją opartą na fonetyce angielskiej:
Автор: RM, дата: 21-02-2012 17:34
V mizhchasi vdalos' meni vidnaity dodatkovi informaciyi pro Zinoviya Pelenskoho na web-storinci "Biblioteka sejmowa". Ie tam bilsh dokladnyi zhyttiepys - nar. 26.01.1890 r., skinchyv studiyi u Lvovi ta u Vidni, buv deputatom do 1939 r. (poperednio ia napysav - do 1935 r.), pomer 28.10.1943 r. u Lvovi, pokhoronenyi na Lychakivs'komu cvyntari. Opysana ie ioho diyalnist' m.in. reprezentuvav ukrayinciv na mizhnarodnykh kongresakh u Londoni, Shtokholmi, Vidni i Zhenevi. Zapysani tam takozh seimovi interpeliaciyi Z. Pelenskoho v riznykh bolachykh ukr. spravakh n.pr. v spravi karannia pols'kykh hromadian za zapovnennia karty propysu v ukr. movi, v spravi pobyttia ukrayinciv i znyshchennia chytalni "Prosvity" v selakh povitu Dolyna. Odnym slovom pidtverdylos, shcho syn otcia Andriya Pelenskoho buv vysokoosvichenoiu, neperesichnoiu Liudynoiu, velykym ukr. patriyotom.
"Kalendar Blahovista 2010" podaie inshu datu narodzhennia - 25.01.1890 r. Pols'ka "Wikipedia" (Lista ukr. parlamentarzystow) pidtverdzhuie, shcho Z. Pelenskyi buv deputatom do 1939 r.
Na zhal avtor knyzhky "Istoriya sela Lysiatychi ..." pan Vasyl Laba zi Lvova ne vidpoviv meni na 2 e-lysty v spravi otcia Andriya Pelenskoho, a pevno mihby bahato dopovnyty pro osobu o. Andriya.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz